Ustawianie procesora mowy

Procesor mowy musi być zaprogramowany dla każdego użytkownika indywidualnie, na podstawie różnych specjalistycznych badań słuchu w warunkach stymulacji elektrycznej. Wykonuje się to podczas tzw. sesji ustawienia procesora mowy. Programując procesor mowy, dobiera się wiele parametrów stymulacji elektrycznej tak, aby powstały słuch elektryczny był jak najbardziej podobny do słuchu akustycznego. Proces ustawienia procesora jest bardzo złożony i czasochłonny.

Kompresja zakresu zmian sygnału
Kompresja zakresu zmian sygnału
W słuchu elektrycznym nie występują zjawiska fizjologiczne określane jako makro- i mikromechanika ślimaka, takie jak: propagacja fali wędrującej w ślimaku, drgania błony podstawnej, selektywne pobudzenie komórek słuchowych wewnętrznych oraz neuronów włókien nerwu słuchowego. Powoduje to szereg konsekwencji. Jedną z nich jest mniejsza, w porównaniu ze słuchem akustycznym, dynamika słuchu elektrycznego. Co to oznacza w praktyce? Natężenie dźwięku słyszanego prawidłowym uchem jako najcichszy jest 1012 (czyli 1000000000000) razy mniejsze od natężenia dźwięku słyszanego jako bardzo głośny.

W słuchu elektrycznym wartość natężenia prądu powodująca słyszenie głośnego dźwięku jest tylko około 100 razy większa od wartości natężenia powodującej słyszenie dźwięku cichego. Percepowalny zakres zmian dźwięku określany jest jako dynamika słyszenia akustycznego, a zakres zmian prądu wywołującego wrażenie słuchowe jako dynamika słyszenia elektrycznego. W efekcie to co musimy zrobić przy pomocy procesora, to „zmieścić” zakres zmian intensywności dźwięku – 1000 000 000 000 w zakresie zmian natężenia prądu – 100. Dokonuje się to w procesorze mowy i nazywa się kompresją dynamiki. Aby procesor wiedział, jak ma taką kompresję zrealizować, należy do niego wprowadzić parametry określające indywidualną dla danego pacjenta dynamikę słuchu elektrycznego. Parametrami tymi są: THR µA: (amplituda bodźca elektrycznego odpowiadająca progowi głośnego słyszenia) oraz MCL µA (amplituda bodźca elektrycznego odpowiadająca poziomowi głośnego słyszenia). Mierzy się je psychofizycznie (subiektywnie) dla każdej elektrody oddzielnie podczas ustawiania procesora mowy. W trakcie badania subiektywnego pyta się pacjenta o ocenę wrażenia powstałego pod wpływem stymulacji prądem, w kategoriach – „słyszę, nie słyszę”, „cicho, głośno”, itp. Relatywnie mały błąd w określeniu parametrów MCL µA i THR µA może spowodować, że pacjent nie będzie odbierał wrażeń słuchowych na odpowiednim poziomie, poziom subiektywnego odczucia głośności będzie zbyt mały lub tylko niewielka część dźwięków będzie słyszana. Dokładne określenie parametrów jest konieczne, aby pacjent z implantem mógł dobrze słyszeć i miał szansę na rozumienie mowy.

Nie jest to łatwe zwłaszcza u małych dzieci. Ze względu na to, że dla dzieci niesłyszących od urodzenia elektrycznie wywołane wrażenia słuchowe są czymś, czego doświadczają pierwszy raz w życiu, reakcja na nie może być bardzo różna. Usłyszenie nawet cichego dźwięku może wywołać strach u dziecka, co może zostać mylnie zinterpretowane przez prowadzącego badanie jako poczucie dyskomfortu towarzyszące dźwiękom głośnym. Istnieje również niebezpieczeństwo użycia impulsów o zbyt dużej amplitudzie powodujących odczucie bardzo głośnego dźwięku utożsamianego z bólem. Takie przestymulowanie jest bardzo niepożądane, gdyż może zrazić dziecko do używania systemu wszczepu. Należy zatem podczas ustawiania procesora mowy bardzo ostrożnie zwiększać amplitudę impulsów stymulujących, bacznie przy tym obserwując reakcję dziecka. W momencie wystąpienia jakichkolwiek oznak dyskomfortu należy bezzwłocznie przerwać stymulację. Aby usprawnić dopasowanie procesora, konieczna jest współpraca rodziców zapewniająca dziecku poczucie bezpieczeństwa. Wskazane jest również przeprowadzenie z udziałem lub przez samych rodziców określonego treningu przygotowującego dziecko do czekającej go podczas ustawiania procesora mowy pracy.

Określenie dynamiki słuchu elektrycznego (tzw. skalowanie głośności)
Określenie dynamiki słuchu elektrycznego (tzw. skalowanie głośności)
W ramach takiego treningu należy przeprowadzić uwarunkowanie dziecka na bodziec – rozumiane jako umiejętność rozróżnienia obecności bodźca, jak i jego braku. Biorąc pod uwagę konieczność określenia parametrów oddzielnie dla każdej elektrody systemu wielokanałowego, ilość wykonywanych z udziałem dziecka pomiarów jest znaczna. Oznacza to konieczność wielokrotnych sesji ustawiania procesora mowy. Ponadto ze względu na zachodzące w wyniku elektrostymulacji zmiany w charakterystyce elektrycznej nerwu słuchowego, ustawianie procesora mowy u dzieci musi być traktowane jako proces długotrwały, będący ważnym elementem rehabilitacji. Z naszych doświadczeń wynika, że w okresie co najmniej roku po założeniu wszczepu dziecko powinno się zgłaszać raz w miesiącu na kontrole i ustawienie procesora mowy. W dalszych latach ilość wizyt kontrolnych może być mniejsza, np. 4 razy w roku. Ustawienie procesora musi być traktowane jako proces długotrwały, połączony z treningiem słuchowym i rehabilitacją.